Wat is je magische plek?
‘Magische plek’. Toen ik die term voor het eerst hoorde, dacht ik aan een aangename, sprookjesachtige plaats. Maar dat was niet wat er werd bedoeld. Het woordje ‘magisch’ verwijst hier naar het magisch denken van een kind. Dit heeft als doel om het systeem (gezin, familie) zo goed mogelijk te dienen en bij elkaar te houden. Magisch denken gaat ongeveer zo: “Als ik nou maar dit of dat doe, dan houden pappa en mamma wel van mij/ blijven ze bij elkaar/ worden ze niet boos.” Die manier van denken heeft tot gevolg, dat we ons als kind zijn gaan aanpassen, enorm ons best gaan doen, onszelf wegcijferen, pleasen, redden of helpen. Of we lijden aan chronische bezorgdheid, continu alert zijn, ernstig perfectionisme of andere dwangmatigheden. Allemaal overlevingsmechanismen. Helaas stoppen die niet vanzelf als we ouder worden. Het is zelfs heel waarschijnlijk dat ze erger worden; en vaak is dat ook nodig, zodat we ons er bewust van kunnen worden. Dan pas kunnen we ze veranderen.
Schuldgevoel
Het magisch denken wordt algauw onze tweede natuur. Er van afwijken, betekent gevaar. Wanneer je je als kind niet houdt aan de ongeschreven regels, krijg je te maken met het ‘familiegeweten’. Je wordt veroordeeld, genegeerd, afgekeurd of zelfs verstoten. Je eigen geweten neemt dit familiegeweten razendsnel over, waardoor je je vanzelf schuldig gaat voelen zodra je je anders gedraagt dan de ‘systemische code’ van je verwacht. Ook in vriendschappen en relaties werkt dit gedrag natuurlijk dóór. En alles in ons is geprogrammeerd om schuldgevoel te vermijden. Zo houden we de overlevingsmechanismen in stand die we vroeger wellicht nodig hadden, maar die ons intussen zijn gaan uitputten en uithollen. Tot aan het punt waarop we totaal niet meer weten wat we zelf willen, en alleen nog maar voor anderen lijken te leven.
Egoïstisch
Tijdens het volgen van de opleiding Systemisch Werk (familieopstellingen) maakte ik kennis met die uitdrukking: ‘magische plek’. In diezelfde periode kreeg ik te maken met een situatie die mij heel erg veel schuldgevoel bezorgde. Ik verbrak (tijdelijk) de relatie met een goede vriendin, omdat ik het niet meer kon opbrengen er steeds voor haar te zijn. Het voelde uit balans en ik had het even heel druk met mijn eigen proces. Toen kreeg ik me toch een last van mijn geweten! Voelde me een slechte vriendin, egoïstisch, ontrouw. Bijna had ik voortijdig het contact weer hersteld, omdat ik het schuldgevoel zo ondraaglijk vond. Gelukkig behandelden we toen net het onderwerp van de magische plek, en dat je die uiteindelijk moet verlaten. Zo kon ik het schuldgevoel verdragen als iets dat er nu eenmaal bij hoorde. Ik leerde zelfs om het te zien als een teken dat ik goed bezig was: ik koos namelijk eens een keer voor mezelf! Het was niet alleen oké, het was vreselijk nodig. Er bestaat namelijk geen andere manier om ons los te maken van ons oude gedrag, en dat is nu eenmaal noodzakelijk om onszelf verder te ontwikkelen.
Assertiviteit
Het magisch denken gaat volledig ten koste van onze assertiviteit, want het leert ons juist keihard áf, om voor onszelf op te komen. Terwijl dit een heel belangrijke voorwaarden is voor het ontwikkelen van meer zelfliefde. Toen ik dat besefte, werd het ietsje minder moeilijk. Ook kwam ik steeds vaker situaties tegen, die van mij vroegen om anders te reageren. Die mij zelfs dwongen om anders te reageren dan ik gewend was, want ik kon het mijn eigen oude patronen niet meer verdragen. Mijn comfortzone was te krap geworden. Het ontgroeien van je oude systeem, gaat van nature gepaard met groeipijn. Maar weten dat het dát is, maakt het gemakkelijker om jezelf niet meer te veroordelen. Want dat is uiteindelijk wat dit ‘systemisch’ schuldgevoel is: het oordeel van anderen (vaak onze ouders), dat wij ons al heel vroeg ‘eigen’ hebben gemaakt.
Herkenning
Tegenwoordig durf ik me veel vaker los te maken van mijn aangeleerde overlevingsgedrag. Ik vind niet meer dat ik er altijd voor iedereen moet zijn. In de eerste plaats mag ik er voor mezelf zijn. In het begin voelt het onaangenaam en onwennig om ‘nee’ te zeggen. Het maakt dat we ons schuldig voelen. Maar als we dat schuldgevoel kunnen leren herkennen, en accepteren als een noodzakelijk onderdeel van volwassen worden, dan wordt het een verdraaglijke metgezel. Op den duur wordt het zelfs aangenaam om ‘nee’ te zeggen; grenzen te stellen. Want uiteindelijk kunnen we onszelf geen groter cadeau geven, dan onze eigen behoeften nu eens eindelijk serieus te nemen. En ja, dat moeten we vaker dan één keer doen, want alleen oefening baart kunst. Gedragspatronen zijn vaak zeer diep ingesleten, en we kunnen ze uitsluitend doorbreken door er veelvuldig andere, gezondere patronen voor in de plaats te zetten. Nieuwe groeven maken in de plaat. Ongemakkelijk? Absoluut, zeker in het begin! Maar onze ziel juicht als we dat doen, want dan groeien we. Ons innerlijk kind is ons dankbaar, want het wordt eindelijk gehoord. En dit alles geeft, dwars door dat onvermijdelijke schuldgevoel heen, een diep gevoel van tevredenheid.