De overgang staat in onze cultuur vooral bekend om zijn problemen. Op zich logisch, want een groot aantal vrouwen heeft last van overgangsklachten. Variërend van vervelende opvliegers tot slaapstoornissen of zelfs depressieve klachten. Niet echt iets om naar uit te kijken dus. Of zitten er ook goede kanten aan, die niet zo sterk belicht worden? En na de overgang, wat dan?
In onze maatschappij is ouder worden niet populair. Waar inheemse culturen ouderdom met wijsheid associëren, leggen wij vooral de link naar onproductiviteit, ziekte en dood. Veel van onze ouderen doven langzaam uit, wachtend op hun einde, in plaats van hun levenservaring te delen met volgende generaties. Ze worden vaak geïsoleerd in plaats van gerespecteerd en dat is een enorme gemiste kans, zowel voor hen als voor hun kinderen en kleinkinderen.
Het leven kent vele overgangen
Zo is er ook een taboe ontstaan rond de overgang. We zien het als een probleem dat misschien deels met medicatie kan worden aangepakt. Het moet maar zo snel mogelijk weer overgaan, zodat we kunnen verdergaan waar we waren gebleven. Maar de enige constante in het leven is verandering. Het leven kent daarom vele overgangen (van baby naar kind naar puber naar volwassene naar middelbare leeftijd naar bejaarde) en de overgang is daar eentje van. Het betekent gewoon verandering. En de overgang is een uitstekende tijd om je te bezinnen. Om terug te kijken op wat je hebt bereikt. Te mediteren op wat je achter je wilt laten en op hoe je de rest van je leven wilt doorbrengen. Om de natuur in te gaan en zo je eigen natuur te ontdekken.
Bij een overgang hoort een ritueel
In inheemse culturen zijn overgangen ondenkbaar zonder rituelen, zodat je weet van waar naar waar je gaan moet. Is het bijvoorbeeld tijd om een man of vrouw te worden, dan krijg je een opdracht waarbij je kunt bewijzen dat je daar klaar voor bent. Je familie en stamgenoten steunen je en beantwoorden al je vragen. Ze geven je wijze raad en ze geven je het gevoel dat ze erop vertrouwen dat je deze nieuwe fase in je leven aankunt. Super belangrijk. In onze huidige cultuur gebeurt dat niet. Daar gaat de ene fase ongemerkt in de andere over; daar is de overgang exclusief voor vrouwen van middelbare leeftijd, en een synoniem voor ellende. We willen er eigenlijk niets mee te maken hebben.
Van vruchtbare vrouw naar wijze vrouw
Om de dieperliggende betekenis van de overgang te begrijpen, kunnen we ons dus beter op culturen richten die meer inzicht hebben dan wij. Zij beschouwen de overgang als een waardevolle levensfase waarbij de vrouw haar vruchtbare tijd achter zich laat en zich voorbereidt om toe te treden tot de oudere vrouwen. Ze wordt van een vruchtbare vrouw echter niet zozeer een oude vrouw (zoals bij ons) als wel een wijze vrouw. Dat is de verandering die de natuur van haar eist. Uiteraard heeft het geen zin om je daartegen te verzetten, of om er even snel doorheen te willen. In plaats daarvan verwelkomen ze deze transformatie. Zij geven lachend antwoord op de vraag: wat komt er na de overgang? Wijsheid! De jongeren hebben kennis, de ouderen wijsheid.
Dicht bij de natuur
In de Maya- en Inca-cultuur is iemand vanaf zijn 52e jaar een elder, een dorpsoudste. Een wijze man of vrouw waar je heen gaat om je levensvragen aan te stellen. Een eldervrouw leeft dicht bij de natuur en weet daarom wanneer ze wat moet doen. Ze heeft geleerd om haar aandacht steeds minder op de buitenwereld te richten. In de herfst van haar leven oogst ze (geniet ze van) wat ze in haar vruchtbare jaren heeft gezaaid: haar kinderen zijn groot en kunnen voor zichzelf zorgen. Wanneer ze haar aandacht nu naar binnen keert, heeft ze toegang tot haar natuurlijke innerlijke wijsheid. Ze wordt een zeer gewaardeerde en geliefde ‘abuela’ (grootmoeder), hoedster van de vrouwelijke levenswijsheid.
Claim je rol als wijze vrouw
Een heel wat aantrekkelijker beeld dan wij hier hebben van deze levensfase. In een prestatie- en geldgedreven wereld is het niet wenselijk om te verouderen, te vertragen. Het hebben van wijsheid levert geen rendement op (denken we). Neem liever een pilletje, zodat je kunt blijven doordraven en het systeem in stand houdt. Niet veranderen! Nee, de aanmoediging om anders naar de overgang te kijken zal niet uit de maatschappij komen. Wij zullen zelf moeten inzien dat de wereld een gigantische behoefte heeft aan wijze vrouwen, en deze rol liefdevol en vastberaden voor onszelf opeisen.