“Het begrijpen van je eigen denken is het einde van al je smart.”
Krishnamurti
Een goede gezondheid begint bij gezonde gedachten. Iedere gedachte gaat immers gepaard met een gevoel. Een fijne gedachte geeft een fijn gevoel, compleet met de hormonen die je gelukkig maken. Een stress-gedachte geeft…je raadt het al: stresshormonen. Ongeacht de realiteit. De omstandigheden kunnen perfect zijn, en toch ervaar je dan stress. Dat (teveel) stress slecht is voor onze gezondheid, is inmiddels bekend. Een goede gezondheid willen we natuurlijk allemaal. Zeker in deze tijd. De vraag is: ben je bereid om je gedachten te onderzoeken? En ben je bereid en in staat om ongezonde denkpatronen te doorbreken?
Vraag je je om te beginnen wel eens af, waar je gedachten vandaan komen? Als je het niet weet, geen paniek. Ook de wetenschap kent het exacte antwoord niet op dit vraagstuk; al kunnen wetenschappers met behulp van hersenscans uitstekend bepaalde cognitieve gebieden onderscheiden. Maar omtrent de oorsprong en verblijfplaats van gedachten is weinig houvast te vinden.
“Wanneer je wakker wordt, denk aan wat een kostbaar voorrecht het is om te leven; om te ademen, om na te denken, om te genieten, om lief te hebben.”
Marcus Aurelius
Nimmer aflatende ruis
Zoals we denken, zo ervaren we het leven. Onze manier van denken bepaalt hoe we ons voelen, hoe we ons gedragen en zelfs wat we bereiken in ons leven. We kunnen plezier van ons denken hebben, maar we kunnen er ook flink last van hebben. Het denken belemmert ons sowieso continu in het ervaren wat er is in het moment. Het kwettert er tettert dwars door iedere ervaring heen. Het beïnvloedt ons hoe dan ook, onophoudelijk. We hebben duizenden gedachten per uur, de hele dag door, vaak als een nimmer aflatende ruis op de achtergrond. En zoveel herhaling! Zoveel zinloze zorgen! Allemaal slecht voor de gezondheid.
De meeste denksels merk je niet eens op; ze komen en gaan. De ene keer helpen ze je vooruit, dan weer brengen ze je in de problemen. Als je ze wil vergeten, komen ze je steeds weer opzoeken; als je ze wil vasthouden, ontglippen ze je. Dan weer maken ze je aan het schrikken, soms zelfs aan het huilen; de andere keer toveren ze een glimlach op je gezicht of inspireren ze je. Want het is een feit, dat het nooit een andere persoon of een uiterlijke situatie is die ons blij, boos of bedroefd maakt, maar altijd onze gedachten hierover.
De hele wereld en alles wat wij ervaren, bestaat uitsluitend in ons hoofd
Je gedachten bekijken
Het denken wordt maar liefst voor gemiddeld 95% bepaald door ons onderbewuste! Ons denken is daarmee een proces dat, net als onze dromen, bijna geheel zijn eigen gang gaat. Probeer maar eens nergens aan te denken. Of probeer maar eens niet aan een witte olifant te denken. Of probeer je maar eens expres ergens zorgen over te maken. Gaat je niet lukken. Eigenlijk best raar, toch? Wij zijn toch zeker baas in eigen hoofd?! Niet echt, dus.
Voor het overgrote deel zijn we kennelijk overgeleverd aan de grillen van die wonderbaarlijke wolkachtige dingen die wij gedachten noemen. Is er dan niets wat we kunnen doen? Ja, dat wel: we kunnen bewuster worden. We kunnen ons oefenen in het bekijken van onze gedachten. Zo kunnen we ze leren opmerken en herkennen. We kunnen ze onderzoeken. Zijn ze wel waar? We kunnen ook besluiten om gedurende een bepaalde periode bewust over een bepaald onderwerp na te denken. Of met onze aandacht te volgen wat wij doen. Met iedere oefening worden we een beetje minder onbewust.
“Het is voor ons belangrijk om goede gedachten te hebben, want wij worden wat wij denken.”
Boeddha
Slaapwandelen
Ons bewust worden van ons onderbewuste, dat was volgens professor C. G. Jung de zin van zijn leven. (Carl Gustav Jung was een Zwitsers psychotherapeut, psycholoog, en grondlegger van de analytische psychologie. Tevens leerling van Freud. Heeft zijn leven toegelegd op het onderzoeken van het onderbewuste.) Ik kan het niet met hem oneens zijn!
Als je bedenkt hoe onze gedachten direct verantwoordelijk zijn voor onze emoties en dus voor ons welbevinden óf het gebrek daaraan, dan lijkt het me van groot belang om meer inzicht te hebben in wat er nu eigenlijk allemaal in ons hoofd omgaat. Zijn we anders niet gewoon een beetje aan het slaapwandelen?
“Het denken kan geen enkel psychologisch probleem ooit oplossen.” Krishnamurti
Het onderbewuste onderzoeken
Natuurlijk speelt het onbewuste een grote rol in ons welbevinden, want je kunt je niet ‘blij denken’ als je onderbewuste nog vol zit met onverwerkt emotioneel afval. Dat is ook waarom affirmaties (bevestigingen) en opgelegd positief denken vaak niet werken. Je bent namelijk niet iets aan het bevestigen, maar je probeert jezelf iets wijs te maken. Het onderbewuste trapt daar niet in. Het wil onderzocht worden.
Meditatie heeft mij hierbij enorm geholpen. Ik weet niet of (ik) het zonder dat zou kunnen. Ik oefen mezelf daarmee dagelijks in het gadeslaan van mijn gedachten en in het accepteren van het feit dat ze eenvoudig komen en gaan, zolang ik er maar geen etiket op plak. Zolang ik niet participeer, geen energie (aandacht, commentaar) geef.
By Alex Grey
Gedachten willen aandacht
Want gedachten voeden zich met energie. Voeden ze zich? Gedachten zijn toch geen levende wezens?! Nou, het lijkt er anders verdacht veel op. Net als een huisdier of een klein kind, wil de gedachte aandacht. Aandacht is Energie. Dat is de enige manier waarop willekeurig welke gedachte ook, kan ontstaan en blijven bestaan.
Probeer je hem met geweld te onderdrukken of negeren? Dan geef je hem energie en blijft hij bij je. Wijs je hem af en vind je hem vervelend, dan geef je hem energie en blijft hij beslist terugkomen. Maakt hij je angstig? Dan geef je hem energie en heeft hij beet. Gedachten laten zich niet manipuleren, want zij zijn het die jou manipuleren. Je kunt het denken niet bestrijden met…het denken.
Onverklaarbaar principe
Als het denken de wetenschap al voor raadsels stelt, dan doet het placebo-effect daar nog een paar schepjes bovenop. Dat effect verraadt namelijk de ongekende invloed van ons denken op de realiteit. Het stelt: Als je denkt/gelooft: het is zo, dan is het zo. Als je denkt/gelooft: het is niet zo, dan is het niet zo. Eerst geloven, dan zien, dus. De quantumwetenschap bevestigt dit met de stelling: ‘de observeerder beïnvloedt het geobserveerde.’ Dat is hetzelfde principe, en al even onverklaarbaar. Het geobserveerde reageert op onze gedachten en verwachtingen (geloof).
Dat komt tevens overeen met dit stukje uit de bijbel: “Daarom zeg ik: Als je iets aan God vraagt, geloof dan dat je het al gekregen hebt. Dan krijg je het ook. Daarom zeg Ik u, al wat gij bidt en begeert, gelooft, dat gij het hebt ontvangen, en het zal geschieden.” – Marcus 11:24. Acteur Jim Carrey maakt er geen geheim van dat hij zijn succes te danken heeft aan exact die formule. En velen met hem.
Er is geen goed of slecht, maar het denken maakt het ervan
Shakespeare
Funest voor de realiteit
Het denken deelt alles in in goed en kwaad. Het denken is de enige bron van een conflicterende dualiteit. In de natuur bestaat dualiteit natuurlijk overduidelijk (dag en nacht, warm en koud, etc.), maar dan in volslagen harmonie. Daaraan kunnen we zien dat ze bij elkaar horen, niet zonder elkaar kunnen bestaan en dat de ene component nooit beter is dan de andere. Beter en slechter zijn morele waarderingen die enorm verschillen per land, per cultuur, per tijdperk.
Als we geboren worden, zijn we zonder oordelen. Die zijn ons stuk voor stuk aangeleerd. Oordelen zijn funest voor het ervaren van de werkelijkheid en per definitie afkomstig van het ego en uit de linker hersenhelft. De tegenhanger van het ego, de ziel, zetelt in de rechter hemisfeer en heeft in plaats van (voor)oordelen een ‘open mind’, acceptatie, liefde en compassie. Is in staat om bewust aanwezig te zijn in het moment.
“De snelste manier om je leven te veranderen, is door er anders over te gaan denken.”
Marianne Williamson
Wereld van verschil
Want één ding is wel zeker: het denken kent het heden niet; het denken komt namelijk uit het verleden. Dat wil zeggen: het praktische, linker hersenhelft-denken. Er is wel een globaal onderscheid te maken tussen de functies van onze beide hersenhelften, al is dit absoluut niet zwart-wit. Maar in grote lijnen bestaat onze linkerhersenhelft bij de gratie van conditionering en herhaling, ook wel herinnering genoemd. Daar is het heel geschikt voor. Het probleem ontstaat, als we ons denken gebruiken voor gevoelskwesties en andere dingen waar het verstand geen verstand van heeft.
In de rechterhersenhelft vinden o.a. creativiteit, spiritualiteit en voelen plaats. Het denken dat daaruit voortkomt, manifesteert zich als een inzicht of impuls, improvisatie, inspiratie, intuïtie of verbeelding. En tussen die twee zit een wereld van verschil. Vandaar Einstein’s opmerking: “Logica brengt je van A naar B. Verbeelding brengt je overal.” Op school en in de maatschappij worden we bijna uitsluitend getraind in het gebruiken van de linker hersenhelft. Waarmee je zaken kunt analyseren, plannen, organiseren en opslaan; taal en rekenen kunt leren. Maar er is nog zoveel meer!
Weg uit het hier en nu
Vaak gebruiken we ons denkvermogen in een poging om controle uit te oefenen op onze toekomst. Wat een absolute illusie is, aangezien je denken altijd in het moment plaatsvindt, en de toekomst nooit. Tegelijkertijd gaat het denken nooit over het huidige moment maar altijd juist over het verleden of de toekomst. Het denken houdt je dus continu weg uit het hier en nu. Plus dat het leven zelf vaak zelf heel andere ideeën erop nahoudt omtrent wat we mee moeten maken.
Dus: enerzijds kan het (onbewuste) denken, ons geloof of onze verwachting, de realiteit stevig beïnvloeden. Anderzijds kun je de werkelijkheid niet zo maar een beetje heen en weer manipuleren of beheersen met je gedachten. Dat zijn twee zeer verschillende dingen, die we vaak door elkaar halen. Dan proberen we met ons verstand invloed uit te oefenen op een gebied dat toch vooral op gevoel reageert: het leven zelf. Je ziet dat mooi terug bij kleine kinderen en dieren: probeer die maar eens iets te vertellen wat niet overeenkomt met hoe je je erover voelt. Trappen ze niet in.
Wanneer je je gedachten recht durft aan te kijken, kunnen ze je niet meer kwellen
Geen enkel onderscheid
Nog wat interessante feiten over ons brein: het maakt geen onderscheid tussen wat een ander overkomt en wat jou overkomt (spiegelneuronen). Dat is het verschijnsel waarbij jij begint te watertanden als een ander iets lekkers eet, of pijn voelt als een ander valt. Daarnaast maakt het brein geen enkel onderscheid tussen iets dat echt gebeurt en iets dat in je gedachten of in een film gebeurt. Een mooi voorbeeld hiervan: mensen die moeten revalideren, doen dit veel sneller als ze visualiseren dat ze weer kunnen lopen. De spieren reageren meetbaar op deze manier van training.
Kortom: of jij nou aan iets heel engs denkt, iemand anders iets heel engs ziet meemaken, (in de film of in het echt), over iets heel engs praat of zelf iets heel engs meemaakt, adrenaline is overal het gevolg. Geldt gelukkig ook voor de leuke dingen in het leven. Als je iets leuks doet, komen er gelukshormonen vrij, en ook als je er alleen maar aan denkt, of het hoort of ziet. Het loont dus de moeite om aan plezierige dingen te denken, dat draagt direct bij aan een beter humeur en een betere gezondheid. Gratis.
“Het geloof is een oase in het hart, die nooit bereikt zal worden door de karavaan van het denken.”
Kahlil Gibran
Collectief denken
Een ander fascinerend fenomeen is het begrip ‘het collectieve denken’. De Britse celbioloog en biochemicus Rupert Sheldrake deed in de ’90-er jaren onderzoek naar dit verschijnsel. Hij deed o.a. proeven met liedjes en puzzels. Liedjes die in een ander werelddeel of tijdperk reeds bekend waren, werden sneller aangeleerd dan geheel nieuwe liedjes. Puzzels die al waren opgelost, werden gemakkelijker opgelost dan nieuwe puzzels. Hij noemde dit verschijnsel morfogenetische velden/ morfogenetische resonantie.
Collectieve velden komen overeen met de Akasha Kronieken (van oorsprong hindoeïstische opvatting over het bestaan van een allesdoordringend medium, ‘ether’ genoemd, waarop alle gebeurtenissen van alle tijden zijn opgeslagen). En tevens met Jung zijn stelling dat we (naast een individueel onbewuste) een collectief onbewuste hebben. Bestseller schrijfster Lynn McTaggert noemt dit Het Veld. Als deze mensen gelijk hebben, dan is ons brein dus eerder een soort zend- en ontvangststation, dan alleen maar een opslagplaats. Wat ook het fenomeen telepathie zou kunnen verklaren. En het raadsel van: waar zetelt het geheugen? Want dat kan niet in het brein worden gevonden.
“We denken te veel en voelen te weinig.”
Charlie Chaplin
Goed voelen, goed denken
Het denken wordt dus aan de ene kant overschat, we leven in een echte denkwereld waar we vaak moeite moeten doen om te voelen. Aan de andere kant kunnen gelukkige gedachten ons helpen om ons goed te voelen. Maar dan moeten ze wel oprecht zijn en niet geforceerd. Het is een feit dat we allemaal geconditioneerd zijn, en meestal niet geleerd hebben om plezier te hebben van ons denk-vermogen. Hoe kunnen we minder slachtoffer of slaaf worden van onze geconditioneerde gedachten? Door te letten op wat we denken, op wat het denken met ons doet, en…door meer te gaan voelen. Uiteindelijk zijn het onze gevoelens die ons leven kleuren, en zullen we ons achteraf nog maar heel weinig van onze miljarden gedachten kunnen herinneren.
Technieken zoals mindfulness kunnen een grote bijdrage leveren aan het weer leren voelen. Aan het vergroten van ons lichaamsbewustzijn. Ook de ontdekking van de wetenschap dat de buik eigenlijk ons tweede brein is, en dat er een darm-hersen-as bestaat, ondersteunt de stelling: om goed te kunnen denken, moeten we ons goed voelen. En vice versa. Is er onrust in onze buik, dan ook in ons hoofd, en andersom. Wat blijkt? We zijn een geheel, waarvan de onderdelen elkaar direct en wederzijds beïnvloeden.
“Erken in je denken dat je denken niet klopt. Dan pas straalt het innerlijke licht in je.”
Huineng, Chinees Zenmonnik
Ruimte tussen je gedachten
Om je goed te voelen zijn natuurlijk gezond voedsel, zelfliefde en zelfzorg nodig. Daarnaast is een goede ademhaling van immens belang, en voldoende beweging.Tevens is het nodig om te vertragen, want haast en stress zijn directe familie van elkaar. En een gespannen geest, kan eenvoudig niet op het idee komen om te ontspannen. Omgekeerd kan in een compleet ontspannen lichaam (dus hoofd) geen gespannen gedachte bestaan.
Tot slot nog een tip van Krishnamurti: “Alleen de niet bezorgde geest kan fris genoeg zijn om een probleem te begrijpen. Als u ruimte tussen uw gedachten kunt scheppen, zult u een frisheid en creativiteit terugvinden die de normale geest, die belast wordt met de ene gedachte na de ander, nooit zal ervaren.”